Салауат районы педагогтары тураһында китап сыҡты

Салауат районында быйыл педагогтар тураһында яңы китап донъя күрҙе. “Салауат районы педагогтары” (“Педагоги Салаватского района”) тип аталған баҫмала райондың барлыҡ заман уҡытыусылары, тәрбиәселәренең биографияһы тупланған. Бөтәһе 1300-ҙән ашыу персоналий.   

Райондың мәғариф системаһында талантлы, эшсән, ижади шәхестәр эшләгән. 1937 йылда уҡ Таймый мәктәбе уҡытыусыһы Ғирфанова Сәлимә Кәлимулла ҡыҙына “РСФСР-ҙың атҡаҙанған уҡытыусыһы” тигән маҡтаулы исем бирелә. Арҡауыл урта мәктәбендә Социалистик Хеҙмәт Геройы, СССР-ҙың Халыҡ уҡытыусыһы Искәндәрова Хәнифә Сираж ҡыҙы уҡыта. Район мәктәптәренә шәп ойоштороусылар, директорҙар Шәрип Вәлиев, Рәжәп Сөнәғәтуллин, Камил Шәрәфетдинов, Кәрәмәт Ғәлимов, Ғәлимулла Миһранов һәм башҡалар етәкселек итә. Бөгөнгө заман һынауҙары шарттарында райондың мәғариф системаһы төрлө уңыштарға өлгәшеп, белем биреү традицияларын лайыҡлы дауам итә. Быуындар күсәгилешлеген һаҡлау, ата-бабаларҙың данлы үткәненә хөрмәт тәрбиәләү ошо хаҡта системаға һалынған, заман шаһиттарының күрһәтмәләре факттары менән раҫланған тәүге белем сығанағы булғанда ғына мөмкин.

Педагог-ветерандарҙан торған инициатив төркөм өс йыл элек, үҙ миссияһының мөһимлеген һәм киләсәк быуындар алдында яуаплылыҡты аңлап, өлгөрөп еткән мәсьәләне хәл итеүҙе маҡсат итеп ҡуйҙы һәм мәктәп музейҙарында булған материалдар, архив сығанаҡтарын, ветеран-педагогтарҙың хәтирәләрен файҙаланыу нигеҙендә, тыуған яҡты өйрәнеүселәр ҡатнашлығында “Салауат районының мәғариф системаһы тарихы” мәғлүмәт ресурсын булдырыуға тотондо.   Артабан ресурс базаһында энциклопедик форматтағы шул уҡ исемле китап сығарыу күҙҙә тотолдо. Проекттың төп маҡсаты Салауат районының мәғариф системаһы музейын булдырыу ине.

Бөгөн мәғлүмәт ресурсының төп өлөшө булдырылды. Район педагогтары тураһында китап-энциклопедияның 1300-гә яҡын персоналийҙы үҙ эсенә алған беренсе өлөшө 2025 йылдың башында донъя күрҙе. Был биографик белешмә “Салауат районы педагогтары” тип аталды. Ул аҡ ҡағыҙҙа, зауыҡлы дизайнлы, зәңгәр ҡаты тышлы, уңайлы китап форматында нәшер ителде. Был мәғлүмәт йыйып тапшырыу өсөн яуаплы булған байтаҡ энтузиаст уҡытыусыларҙың коллектив хеҙмәте, мәғариф бүлегенең һәм белем биреү учреждениелары директорҙарының ойоштороу эшенең яҡшы өлгөһө.

Китаптың мөхәррир-төҙөүсеһе, мәғариф һәм матбуғат ветераны Рәйлә Рәшит ҡыҙы Латипованың был ҙур фиҙаҡәр хеҙмәте. Шәхси инициатива, ныҡышмалылыҡ, сабырлыҡ, иғтибарҙы туплау һәм материал йыйыу ваҡытында өмөтһөҙлөккә бирелмәү һәләте. Тәүҙә китап өсөн материал йыйыу барышында был эшкә артыҡ әһәмиәт бирмәгәндәр ҙә булды. Шуға ҡарамаҫтан, эш барҙы.

2022 йылдың октябрендә Салауат районы Хакимиәтенең район Энциклопедияһын сығарыу тураһында ҡарары башланған эште тиҙләтте. Унда баҫтырыу өсөн мәктәптәр һәм атҡаҙанған педагогтар тураһында мәҡәләләр талап ителде. 2024 йылдың башында, йыйылған мәғлүмәт күләмен баһалап, материалды эшкәртеп өлгөрмәйәсәгебеҙҙе, һәр мәҡәләне яҙыу өсөн бик күп көс кәрәклеген аңлап, беренсе этапта биографик белешмә форматына туҡталырға булдыҡ. Бында иһә төп мәсьәләгә килеп терәлдек: эшкәртелгән материалдар күп – биография файлдары, персоналийҙарҙың фотолары – был китап түгел, ә ябай йыйылма, мәғлүмәт тупланмаһы. Профессиональ нәшриәт эше, китап макетын төҙөү, фотоматериалдарҙы эшкәртеү, бөтә процесты аҙағына еткереү – китап баҫтырыу талап ителә.

Район Энциклопедияһын әҙерләгәндә һәм сығарғанда энциклопедия баҫмалары өлкәһендә уникаль белгес, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре Клара Ишбулды ҡыҙы Әһлиуллина менән уңышлы хеҙмәттәшлек итеү тәжрибәһенә эйә булып, беҙ уның китапты профессиональ мөхәррирләүенә өмөтләндек. Бәхеткә күрә, ул ризалашты. Клара Ишбулды ҡыҙының республика энциклопедик йыйынтыҡтарын мөхәррирләү буйынса ғәйәт ҙур тәжрибәһе бар. 2004 йылдан ул “Башҡорт энциклопедияһы” ғилми-нәшриәт комплексында эшләй, 2009 йылдан 2020 йылға тиклем – директор урынбаҫары, бөтә баҫмаларҙы әҙерләүҙә һәм сығарыуҙа ҡатнаша, энциклопедистика буйынса 50-нән ашыу ғилми эше бар, уның ҡаҙаныштары дәүләт кимәлендә танылған – 2015 йылда Башҡортостандың фән һәм техника өлкәһендәге дәүләт премияһы лауреаты була. Был ябай ҡатындың таланты ҙур! Күп яҡлы шәхес, үҙенең фәнендә көслө белгес, шул уҡ ваҡытта романтик күңелле, ике шиғри йыйынтыҡ авторы һәм даими рәүештә күргәҙмәләрҙә ҡатнашҡан рәссам. Бына шундай кеше менән осрашып, бергә эшләү бәхете тейҙе. Әлбиттә, беҙҙең эш уңышҡа иреште!

“Салауат районы педагогтары” китабының баҫылыуы Башҡортостандың район педагогик берләшмәләре араһында бындай тәүге ваҡиға булды.  Баҫма тулыһынса уҡыусыларҙың үҙ аҡсаһы иҫәбенә, йәғни район Энциклопедияһын финанслауҙағы кеүек үк, тормошҡа ашырыла: китаптың хаҡын алдан түләйһең, һуңынан алаһың. Мәғариф ойошмалары менән бергә кәрәкле сумманы тупланыҡ. Салауат районы Хакимиәте Өфөнән 1000 дана китап алып ҡайтыуҙы ойошторҙо. Бына шулай яйға һалынған команда эше һөҙөмтәһендә бөгөн беҙ Салауат төйәгенең данлы кешеләре тураһында уҡый, ләззәтләнә, иҫкә ала алабыҙ, улар үҙҙәренең тәү ҡарашҡа күҙгә ташланмаған, әммә Ватан киләсәген – йәш быуынды тәрбиәләү һәм уҡытыу буйынса баһалап бөткөһөҙ мөһим эшен башҡарған һәм дауам иткән.

Һәр ҙур эштәге кеүек, ҡатмарлы йөкмәткеле китапты баҫтырғанда еңел булманы. Хаталар, дөрөҫлөккә тап килмәгән мәғлүмәттәрҙән ҡотолғоһоҙ.  Мөхәррир күҙе генә етмәй, йыйыуҙың беренсе этабында уҡ мәғлүмәт дөрөҫ булырға һәм дөйөм редакторлыҡҡа барып етергә тейеш. Биографик мәҡәләләр күп булыуға ҡарамаҫтан, бөтәһен дә китапҡа индерә алманыҡ. Ҡыҙғанысҡа ҡаршы, мәктәп музейҙарында үткән йылдарҙағы уҡытыусылар тураһында тулы мәғлүмәт юҡ, ике быуын алмашынған, һәм мәктәптәрҙә өлкән коллегаларын хәтерләүселәр ҡалмаған. Бында тик яуаплы кешеләрҙең намыҫлылығына һәм ныҡышмалылығына, туғандарының ярҙамсыллығына ғына өмөтләндек. Эш төркөмө ағзалары – мәктәптәрҙән яуаплы кешеләр мәғлүмәт эҙләү һәм йыйыу буйынса ҙур эш башҡарҙы.  Бында Ильвира Заһиҙуллинаны (Әлкә мәктәбе), Ринат Ситдиҡовты (Лағыр), Әлиә Ишбулдинаны (Янғантау), Рәйзәнә Солтанованы (Тирмән мәктәбе) айырыуса билдәләргә кәрәк.

Китап алыусыларҙан тәьҫораттары менән уртаҡлашыуҙарын һораныҡ. Бына ҡайһы бер фекерҙәр: “Китап шул тиклем мауыҡтырғыс, хатта айырылыу мөмкин түгел”. “Әлбиттә, үҙең тураһында уҡыу һәм һинең турала вариҫтарыңдың беләсәген күреү бик ҡыуандыра”. “Яратҡан мәктәп уҡытыусылары һәм мине мәктәптә уҡытмаған, әммә тормошта уҡытыусы булғандар тураһында материалды рәхәтләнеп ҡараным”. “Мәғариф юлын бергә башлаған коллегаларың тураһында уҡығанда, йәшлек йылдарына кире ҡайтаһың”. "Бындай китап – уҡытыусыларға хөрмәт күрһәтеү. Биттәрен ҡарағанда, уҡытыусының һөнәренә тоғролоғон тойорға мөмкин”. “Китап йөкмәткеле, әммә хаталар осрай”. "...ҡайһы бер уҡытыусылар тураһында бик күп мәғлүмәт бар, шуға күрә күптәр ни өсөн беҙҙең хаҡта бик аҙ яҙғандарына үпкәләй, сөнки беҙ ҙә төрлө конкурстарҙа ҡатнаштыҡ, депутат та булдыҡ һ.б.”...

Салауат районының педагогтар берләшмәһен тормошобоҙҙағы ошондай иҫ киткес ваҡиға менән ҡотлайым – беҙҙең хаҡта китап бар! Был беҙҙең тыуған районыбыҙҙың 90 йыллығына ҙур бүләк булды.

Көнһылыу ҒӘЛИЕВА, мөхәрририәт ағзаһы, педагогик хеҙмәт ветераны.

Һүрәттә: Малаяҙ ауылының "Бала саҡ иле" 3-сө балалар баҡсаһы коллективы яңы китаптар менән.